Goldberg dag 29 oktober De Oosterpoort
Op 29 oktober kunt u diverse uitvoeringen beluisteren van de Goldberg Vartiaties van Bach in De Oosterpoort Groningen. Kijk op de site www.de-oosterpoort.nl
In de film God Rot Turnbridge Wells strijden Händel en Scarlatti op het klavecimbel om de eer wie het beste kan improviseren op een gegeven thema. De variaties rollen uit de toetsen, het zweet spat onder de pruiken vandaan en Händel denkt aan het eind dat hij heeft gewonnen. Winst in zo’n wedstrijd spekte de portemonnee en gaf de componist even rust voor een volgende opdracht. In dienst van kerk of een vermogende vorst verdienden de componisten hun brood met het componeren van muziek voor de liturgie, een bruiloft aan het hof of gewoon een partijtje voor de eveneens welgestelde buren. De film is gebaseerd op een waar gebeurd verhaal, een wedstrijd tussen virtuozen waar de hovelingen van smulden en waarbij ze gul inzetten op hun gedoodverfde winnaar. Niet alleen zulk soort wedstrijden waren in zwang, componisten werd ook gevraagd variaties te componeren ‘ter lering en de vermaak’ van vorsten of andere welgestelden die bijvoorbeeld ’s nachts de slaap niet konden vatten en nog geen Radio 2 ter beschikking hadden met een programma als ‘Nooit meer slapen’. Zo componeerde Bach zijn Variaties voor de Graaf von Keyserlingk en speelde de veertienjarige Goldberg zijn vingers blauw tot diep in de nacht in de hoop dat zijn heer de slaap zou vatten. Passie, vreugde, blijdschap, melancholie, verdriet, eenzaamheid; Bach verkende de grenzen en had voor iedere emotie een bijpassende variatie. Het werk spreekt nog steeds tot de verbeelding. Voor Glenn Gould leek het de Bijbel, Gustav Leonhardt zette het drie keer op cd en jonge virtuozen als klavecinist Mahan Esfahani proberen hun eigen stempel te drukken op de dertig variaties; op piano, accordeon of via nieuwe technologische middelen. Overdaad schaadt of verdiept. Bach verveelt nooit, zeggen sommigen. Een kleine zoektocht op internet leert dat er talloze opnames zijn van het werk dat omstreeks 1740 is geschreven. Schrijvers als Anna Enquist en Bert Natter zijn geïnspireerd door het werk maar voor mij is het het meest fascinerend dat de muziek een rol speelt in de film Silence of the Lambs uit 1991 van regisseur Jonathan Demme, een genre waarvan ik huiver en waardoor ik het nachtslot op de voordeur extra controleer voordat ik ga slapen. Maar Bach is voor iedereen, dat blijkt maar weer.